توكل بعد از تلاش و استقامت مصدر رحمت و منبع آرامش در وجود انسان است .

مي شود پرده ي چشمم پر كاهي گاهي
ديده ام هر دو جهان را به نگاهي گاهي
وادي عشق بسي دور و دراز است ولي
طي شود جاده ي صد ساله به آهي گاهي
در طلب كوش و مده دامن اميد ز دست
دولتي هست كه يابي سر راهي گاهي
( اقبال لاهوري )

آنچه باعث ميشود كه انسان به فرجام عمل خويش خوش بين باشد و تا رسيدن به مقصد دل نلزاند توكل كردن به آن يگانه ذات بي بديل و مهربانيست كه از فضل و كرم خويش جهان آفريد و انسان را خليفه خود روي دنيا كرد .

آن يگانه كردگاري كه عليم است و دوست دارد بندگانش عالم باشند.

خداي كه انسان را آفريد و برايش نطق و بيان داد
و رسالتي بزرگ بر دوشش نهاد و استعدادي عظيم در ضميرش .
آنكه فرمود: و ان ليس للإنسان الا ما سعيٰ

و وارسته گان از مخلوق و متصلين به خالق را ميگويد
كه
( لن يصيبنا الا ما كتب الله لنا هو مولانا و علي الله فليتوكل المؤمنون )

وبيان ميدارد كه ( فإذا عزمت فتوكل علي الله )

آيا مگر جز توكل بر خداي چه چيزي ميتواند آرامش بخش دروني براي نو جواني باشد كه أسباب سفر به قصد تجارت بسته و نميداند كه سر انجام او چه خواهد شد ؟
جز خدا را وكيل كار نمودن چه انگيزه ي باعث اميد بر فرداي روشن مي شود ؟

مگر مي شود بدور از اعتماد بر خالق مريض در بستر از فرط نا اميدي بسان آهن ذوب نگردد ؟

آن رسالتمندان تاريخ بشر كه جز خدا قطع نظر از اغيار نموده و بر مولاي خويش توكل نموده بودند به چه صورت شگرفي حفاظت شدند و به مقصد رسيدند

اصحاب كهف آن جوانان با خدا و پاك طينت و آن شجاعان با شهامت كه ايمان بر خداي را ترجيع بر تمامي نقد حيات شان دادند و بر او از سويلاي دلهاي خويش توكل كردند و وحدانيت الهي را طنين انداز بر جامعه كردند ، لشكر پادشاه را دستور تعقيب و قتل شان بود و جامعه را نيز شادماني بر آن ، اما اين خداي واحد قهار و اين ذات بي بديل رحمان اندرون غاري ٣٠٩ سال تمام آنها را در خواب، زنده حفاظت نمود و نسل ها گذشت و طاغوتيان مردند و بعد از آن نسلي موحد و خدا جو پا بر عرصه گذاشت و كردگار عالميان اين جوانان متوكل خدا جو را از خواب بر انگيخت تا براي شان نشان دهد كه خدا ( فهو حسبه ) نشان دهد كه ( علي كل شئ قدير ) نشان دهد كه ( يدافع عن الذين آمنوا ) است و اينكه برايشان مشخص شود كه تلاش و استقامت در كاري درست همگام با توكل بر حضرت حق بي نتيجه نمي ماند ولو هزاران هزار بد خواه تو باشد و حاكم و محكوم دشمنت باشند .